Czym jest neofobia żywieniowa?
Neofobia żywieniowa przejawia się u dziecka niechęcią, lękiem i w konsekwencji unikaniem spożywania nowych produktów. Unikanie jedzenia pojawia się często również wtedy, gdy znany dziecku produkt wygląda na nowy np. podany jest w innej formie niż zazwyczaj lub ma inne opakowanie. Może ono wybierać także tylko te produkty, które mają charakterystyczną konsystencję (np. płynną), które reprezentują określoną markę handlową lub występują wyłącznie w jednym smaku czy kolorze. Występowanie neofobii żywieniowej obserwuje się zwykle w okresie wczesnego dzieciństwa z największym nasileniem w wieku od 2 do 5 r.ż. przy czym największa otwartość na nowe produkty i smaki przypada na okres od 0-12 m. ż. Bardzo istotne jest aby prawidłowo określić czy nasze dziecko jest typem tzw. niejadka czy jego problemy są na tyle nasilone, że możemy stwierdzić neofobię żywieniową. Aby móc to jednoznacznie określić należy udać się do specjalisty ale możemy najpierw sami zwrócić uwagę na określone zachowania naszego dziecka. Nie każde dziecko, które unika jedzenia i grymasi ma neofobię żywieniową.
Jak odróżnić dziecko „niejadka” od neofobii żywieniowej?
Zachowania typowe dla dziecka „niejadka” to między innymi:
– akceptuje i chętnie spożywa powyżej około 30 produktów
– odmowa spożywania pokarmów wynika z wyboru dziecka a nie z lęku czy stresu przed jedzeniem. Obserwując dokładnie zachowanie naszego dziecka powinniśmy być w stanie zauważyć różnicę
– trudności widocznie maleją po 3 roku życia a ustępują po 6 roku życia
– dziecko je wtedy kiedy jest głodne a nie wtedy kiedy my uważamy, że powinno coś zjeść. Dobrze jest obserwować swoje dziecko i starać się dostosować wielkość porcji do jego potrzeb. Rodzice bardzo często przekarmiają dzieci i postępują według zasady że „im więcej tym lepiej! Rośnie to potrzebuje!” Zatem zamiast zastanawiać się ile dziecko powinno jeść, lepiej zapytać, co dziecko powinno jeść, bo częściej sposób odżywiania, a nie ilość przyjmowanego pokarmu decyduje o prawidłowym rozwoju. Przede wszystkim dziecko powinno jeść regularnie. Długie odstępy między posiłkami, a następnie jednorazowe zjedzenie dużej porcji powoduje trudności w trawieniu i przyczyni się do gromadzenia nadmiernej ilości tłuszczu. Lepiej jeść często ale małe porcje.
Zachowania wymagające konsultacji ze specjalistą
Kiedy niechęć dziecka do jedzenia powinna wzbudzić nasz niepokój? Zachowania typowe dla neofobii żywieniowej to między innymi:
– Dziecko zazwyczaj akceptuje zdecydowanie mniej około 20 produktów.
– Jedzenie wywołuje u dziecka stres i panikę. Już samo przygotowywanie jedzenia lub zbliżanie się pory posiłku może powodować lęk, strach a nawet złość i agresję.
– Problemy nie mijają wraz z wiekiem. Neofobia żywieniowa może występować nawet u dorosłych.
– Dziecko odmawia pokarmu pomimo, że jest głodne. Bardzo ważne jest aby kontrolować czy dziecko nie podjada bez naszej wiedzy. Często zdarza się, że dziecko nie chce jeść proponowanych przez rodziców produktów bo w między czasie najadło się np. słodyczami do których ma nieograniczony dostęp.
– Dziecko segreguje pokarmy na talerzu tak aby nie miały ze sobą styczności lub spożywa posiłek na kilku talerzach.
Jakie zachowania dziecka powinny wzbudzić nasz niepokój?
Symptomy ewentualnej neofobii żywieniowej możemy zauważyć już u noworodków. Im szybciej zaczniemy przeciwdziałać tym łatwiej będzie osiągnąć zamierzony efekt. Sygnały alarmowe, które powinny zwrócić naszą uwagę to między innymi:
– niska waga urodzeniowa, wcześniactwo
– dziecko unika dotykania okolic buzi
– częste wymioty lub zadławienia
– niezdolność do zaakceptowanie produktów o specyficznej strukturze i konsystencji. Dziecko chętnie zjada tylko jedzenie miękkie, ciapowate lub wręcz przeciwnie tylko pokarmy twarde i chrupiące.
– w wieku niemowlęcym nieustanny płacz podczas przyjmowania posiłków
– nadmierna wrażliwość na zapachy i smaki
– świadomy odruch wymiotny, nudności, kaszel, wypluwanie jedzenia
– utrata wagi lub nadmierny przyrost,
– dziecko nie potrafi przejść z płynów do konsystencji stałej
Jak mogę pomóc swojemu dziecku?
Neofobia żywieniowa jest poważnym zaburzeniem i wymaga konsultacji ze specjalistą ale możemy także próbować samodzielnie pomóc swojemu dziecku .
Przede wszystkim:
• Posiłek nie może kojarzyć się dziecku z czymś przykrym i traumatycznym. Zadbajmy o przyjazną i miłą atmosferę podczas jedzenia.
• Dziecko powinno jeść wspólnie z rodzicami przy stole. Kończymy posiłek i odchodzimy od stołu dopiero gdy wszyscy zjedli. Unikniemy dzięki temu sytuacji, w której dziecko na szybko połknie jedynie kilka kęsów bo w pokoju obok zaczyna się bajka.
• Telewizor, laptop czy tablet na czas posiłku muszą być wyłączone. Odwracanie uwagi dziecka poprzez włączanie bajki na telefonie i szybkie nakarmienie go, uniemożliwia świadome spożywanie pokarmów, poznawanie nowych smaków i zapachów.
• Posiłek nie powinien też trwać zbyt długo – maksymalnie około 20-30 minut.
• Jeżeli dziecko ma bardzo ograniczoną dietę i spożywa tylko wybrane produkty, nowe pokarmy wprowadzamy bardzo powoli i pojedynczo tak żeby umożliwić mu poznanie i zaakceptowanie nowego smaku lub faktury.
• Chcąc wprowadzić do naszego jadłospisu nowe danie bazujmy na produktach akceptowanych przez dziecko ewentualnie dołóżmy jeden nowy, nieznany mu składnik.
• Jeżeli widzimy, że dziecko całkowicie nie akceptuje danego pokarmu nie zmuszajmy go na siłę. Lepiej dać mu możliwość wyboru. Zaproponować jakąś alternatywę a ewentualnie wrócić do niego następnym razem.
• Dobre efekty daje czasami podanie tego samego produktu ale w innej formie np. ogórek pokrojony w paski a nie w plasterki, jajko sadzone zamiast jajecznicy czy też jedzenie marchewki na surowo w całości zamiast surówki. Tak pozornie drobne zmiany mają dla dziecka duże znaczenie i mogą stanowić ciekawe urozmaicenie.
• W przypadku dzieci ze stwierdzoną nadwrażliwością dotykową lub węchową możemy stosować po konsultacji ze specjalistą różnego rodzaju treningi węchowe, smakowe i masaże mające na celu odczulenie okolic ust i jamy ustnej.
• Ważne jest aby wspólnie z dzieckiem przygotowywać jedzenie. Pozwolić mu dotykać jedzenia, bawić się nim. Dzięki temu pozna jego fakturę, konsystencję i zapach przez co łatwiej będzie później je zaakceptować.
• Dajmy dziecku samodzielnie wybrać naczynie w, którym będzie jadło. Ulubiona miseczka czy też kubek z bohaterem z kreskówki sprawi, że jedzenie przestanie być przykrym obowiązkiem.
• Należy także zadbać o regularność i stałe pory spożywania posiłków. Powinniśmy jeść mniej więcej co 3-4 godziny. Pomiędzy posiłkami dziecko nie powinno podjadać. Słone lub słodkie przekąski zawsze będą atrakcyjniejsze od pełnowartościowego jedzenia.
• Nigdy nie uda nam się nakłonić dziecka do zjedzenia obiadu jeżeli chwilę wcześniej zjadło tabliczkę czekolady. Dotyczy to również napojów, jogurtów czy soków, które teoretycznie powinny być zdrowe a tak naprawdę zawierają ogromne ilości cukru. 300 ml soku marchewkowo jabłkowego popularnej marki … zawiera około 6 łyżeczek cukru.
• Dzieci powinny pić przede wszystkim czystą wodę.
Problemy z jedzeniem dla wielu rodziców wydają się być naturalnym etapem rozwojowym w życiu małego dziecka. Ze względu jednak na wielorakie przyczyny i potencjalne zagrożenie dla zdrowia w każdym przypadku powinny być obserwowane i rozpatrywana indywidualnie. Ważna jest stała opieka specjalistyczna jak również monitorowanie wskaźników wzrostu i rozwoju dziecka, w tym siatek centylowych. Dbałość o kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych powinna stanowić niezbędny element w przeciwdziałaniu niekorzystnym skutkom postawy neofobicznej.
Tomasz Tyczyński – fizjoterapeuta, terapeuta integracji sensorycznej
Źródło:
- materiały szkoleniowe „Zaburzenia jedzenia o podłożu sensomotorycznym”
