Nadmierne pobudzenie układu nerwowego uniemożliwia koncentrację, skupienie się na określonych zadaniach, spokojne zasypianie itd. Dzieci nadpobudliwe bardzo często mają trudności w szkole. Trudno jest im zapamiętać kilka poleceń naraz. Spędzenie 45 minut lekcji siedząc bez ruchu w ławce stanowi dla nich duże wyzwanie. Pojawiają się również trudności w kontaktach z rówieśnikami, problemy z zasypianiem a nawet agresja.
Dlaczego dzieci nadpobudliwe tak często mają problemy w szkole?
Bardzo wiele czynników ma wpływ na nadmierny stan pobudzenia. Są to między innymi czynniki metaboliczne, rozwojowe i alergiczne. Negatywny wpływ na poziom pobudzenia ma również zbyt duża ilość bodźców sensorycznych docierających do mózgu. Dzieci zbyt wiele czasu spędzają w wirtualnym świecie gier komputerowych gdzie wszystko dzieje się szybciej, głośniej i intensywniej w porównaniu do realnego życia. Naturalną reakcją przeciążonego układu nerwowego jest próba rozładowania i odreagowania nadmiaru wrażeń. Przejawia się to znacznie podniesionym poziomem pobudzenia dziecka, rozdrażnieniem, wybuchami gniewu. Sposobem w jaki możemy pomóc dziecku jest stymulowanie czucia głębokiego czyli propriocepcji. Są to wszelkiego rodzaju czynności polegające na mocnym ucisku zarówno tkanek miękkich jak i stawów. Zastosowanie głębokiego ucisku stymuluje wydzielanie serotoniny, gdyż wrażenia te docierają do móżdżku w którym znajdują się komórki Purkiniego zawierające serotoninę. Aktywacja komórek Purkiniego przez wrażenia proprioceptywne, może mieć także wpływ na zmniejszenie nadmiernej aktywności ruchowej i poprawę stanu koncentracji uwagi. Istnieje wiele metod dzięki, którym możemy ułatwić dziecku wyciszenie się.
Techniki wyciszające:
1. Masaż uciskowy rąk i nóg przy użyciu różnego rodzaju faktur
Wykonujemy dwa razy dziennie. Masaż najlepiej wykonywać rano po przebudzeniu i wieczorem przed zaśnięciem gdy dziecko nie jest jeszcze ubrane. Technika polega na powolnym ale mocnym uciskaniu rąk, nóg i pleców dziecka. Masaż najlepiej wykonywać używając szorstkich i wyrazistych faktur np. rękawicy kąpielowej, ostrej gąbki itp.
2. Masaż wyciszający – wałkowanie, opukiwanie, dociskanie
Dziecko znajduje się w pozycji leżącej na brzuchu. Wykorzystując piankowy wałek (tzw. „makaron” używany do nauki pływania) wałkujemy całe ciało dziecka zaczynając od szczytu pleców aż do końca stóp.
3. Masaż wyciszający z wykorzystaniem kołderki obciążeniowej
Dziecko znajduje się w pozycji leżącej na brzuchu. Przykrywamy dziecko (z wyjątkiem głowy) kołderką obciążeniową. Dodatkowo powolnymi ruchami uciskamy dłońmi całe ciało.
4. Zawijanie w materac lub gruby koc
Kładziemy dziecko na materac a następnie zawijamy go w rulon. Bawimy się w hot-doga, naleśnik itp. Dodatkowo pod materacem może znajdować się kolczasta mata lub inne drobne przedmioty, które dodatkowo będą stymulować. Można również uciskać i ostukiwać całe ciało dziecka poprzez materac. Następnie rozwijamy zdecydowanym ruchem materac lub pozwalamy dziecku samemu próbować uwolnić się umożliwiając mu siłowanie i samodzielne przeciskanie się.
5. Kompresja stawów
Dziecko znajduje się w pozycji stojącej lub siedzącej. Ustawiamy się za jego plecami, kładziemy ręce na ramiona a następnie mocno uciskamy do dołu około 5-10 razy. Następnie łapiemy powyżej i poniżej łokcia i również mocno dociskamy tak jakbyśmy chcieli zbliżyć do siebie przedramię i ramię (ręka dziecka musi być prosta). W podobny sposób wykonujemy kompresję na nadgarstku. Jedną ręką trzymając za dłoń dziecka a drugą powyżej nadgarstka. Następnie w podobny sposób dociskamy każdy palec. Ważne jest aby odpowiednio zablokować palce dziecka żeby podczas docisków nie uginały się. Każdy z ruchów powtarzamy około 3-5 razy.
6. Masaż całego ciała przy pomocy szczotek sensorycznych
Masaż najlepiej wykonywać dwa razy dziennie – rano i wieczorem. Wykorzystując różnego rodzaju szczotki, szorstkie rękawice lub gąbki masujemy całe ciało dziecka (ręce, nogi i plecy). Ważne jest aby używać tylko takich przyrządów i faktur, które są absolutnie tolerowane i akceptowane przez dziecko. Masaż można wykonywać podczas kąpieli.
Gdy dziecko niechętnie poddaje się określonym technikom wyciszającym należy wykonywać je w formie zabawowej – atrakcyjnej dla dziecka. Gdy uciskamy ciało dziecka bawimy się w słonia, który spaceruje po plecach. Wałkując plecy możemy udawać przygotowanie ciasta do ulubionej pizzy itp. Najważniejsze jest żeby dziecko nie traktowało ćwiczenia jak karę i codzienny przymus ale raczej dobrą zabawę z rodzicem. Należy pamiętać, że chcąc wyciszyć układ nerwowy nasze ruchy wykonywane podczas masażu powinny być wolne ale zdecydowane i mocne. Szybki chaotyczny ruch może przynieść odwrotny efekt. Podczas wyciszania cały czas należy uważnie obserwować dziecko. Jeżeli zauważymy że nasze dziecko bardzo źle reaguje na dany bodziec. Staje się rozdrażnione i jeszcze bardziej pobudzone należy się zastanowić co robimy źle i ewentualnie zmienić technikę. Istotne jest aby w pomieszczeniu, w którym pracujemy z dzieckiem panowały warunki sprzyjające wyciszeniu. Przede wszystkim powinno być cicho lub włączamy spokojną niezbyt głośną muzykę. Światło może być przygaszone. Systematyczność i konsekwencja podczas pacy z dzieckiem na pewno przyniesie zamierzony efekt.
Tomasz Tyczyński – fizjoterapeuta, terapeuta integracji sensorycznej
